Okres rządów Edwarda Gierka w Polsce, jego osiągnięcia a Polska po 1989 roku

Okres rządów Edwarda Gierka w Polsce, przypadający na lata 1970-1980, często jest określany jako czas względnego dobrobytu i intensywnej industrializacji. Gierek doszedł do władzy po grudniu 1970 roku, obiecując reformy i poprawę warunków życia, co miało uspokoić nastroje społeczne po krwawo stłumionych protestach robotniczych na Wybrzeżu. Podczas dekady gierkowskiej, Polska zobaczyła masową rozbudowę infrastruktury i przemysłu. Zaciągnięto znaczne kredyty zagraniczne, które umożliwiły m.in. budowę nowych fabryk, osiedli mieszkaniowych, centrów kulturalnych i dróg, jak słynna „gierkówka” – autostrada łącząca Warszawę z Katowicami. Inwestycje te znacząco modernizowały krajobraz Polski Ludowej i miały zapewnić szybki rozwój gospodarczy.

W polityce wewnętrznej Gierek stawiał na dialog ze społeczeństwem i relatywną liberalizację, w tym ograniczenie cenzury. Jego rządy charakteryzowała również chęć otwarcia Polski na świat, zarówno na Zachód, jak i blok socjalistyczny. Jednak nadmierne zadłużenie zagraniczne i światowy kryzys naftowy pod koniec lat 70. przyczyniły się do pogorszenia sytuacji ekonomicznej kraju, co doprowadziło do wzrostu cen, braków w dostawach surowców i energii, a w konsekwencji do niezadowolenia społecznego. W 1980 roku, na fali strajków i tworzenia się Solidarności – niezależnego związku zawodowego – Edward Gierek został usunięty z urzędu, a kraj stanął u progu głębokiego kryzysu gospodarczego i społecznego.

W latach 70-tych i 80-tych wybudowano 557 nowych przedsiębiorstw, w tym:
– 71 fabryk,
– 18 zakładów mięsnych,
– 16 fabryk odzieżowych,
– 14 chłodni,
– 10 zakładów elektronicznych,
– 10 fabryk mebli,
– 9 zakładów hutnictwa żelaza i metali nieżelaznych,
– 9 elektrociepłowni,
– 7 elektrowni,
– 7 fabryk samochodów i ich części,
– 5 cementowni,
– 5 kopalni węgla kamiennego.

To zbudowano w okresie Gierka:
– Dworzec Centralny w Warszawie,
– Fabryka Samochodów Małolitrażowych w Tychach,
– Huta Katowice,
– Trasa Katowicka, czyli „gierkówka”,
– Trasa Łazienkowska w Warszawie,
– Kombinat Paliwowo-Energetyczny Bełchatów,
– Rafineria Północna Gdańsk,
– Kopalnie: Borynia, Śląsk i Trzydziestolecia PRL,
– Elektrownie: w Dolnej, Kozienicach, Rybniku,
– Huta miedzi w Głogowie,
– Kopalnia miedzi w Rudnej,
– Zakłady Azotowe Włocławek.

Zbudowano prawie w całości polską energetykę, w tym
– elektrownie węglowe – Bełchatów (4400 MW),
– Kozienice (2600 MW),
– Jaworzno III (1200 MW),
– Dolna Odra (1800 MW),
– Rybnik (1800 MW),
– Połaniec (I blok)
– oraz wodne w Żarnowcu (700 MW) i Włocławku (160 MW), które wciąż dostarczają połowę zużywanego w Polsce -prądu. W ciągu 30 lat, które minęły od tego czasu, wybudowano tylko jedną elektrownię (o mocy 4400 MW).
Wybudowano prawie 2 miliony mieszkań czynszowych. Były to całe osiedla i mieszkania które Polacy mogli wykupić za grosze i zostać właścicielami, one też zostały wybudowane za Gierka. I w 1977 państwo zaczęło rolnikom wypłacać ubezpieczenie.

Okres rządów Edwarda Gierka charakteryzował się intensywną rozbudową infrastruktury i przemysłu, często poprzez zaciąganie zagranicznych kredytów. Powstała wówczas infrastruktura do dziś stanowi istotną część polskiego krajobrazu gospodarczego. Jednak po 1989 roku Polska weszła na ścieżkę transformacji ustrojowej i ekonomicznej, wybierając model gospodarki rynkowej, co wiązało się z wieloma reformami, w tym z prywatyzacją. Proces prywatyzacji miał swoje wady i zalety. Z jednej strony, krytykowany był za sprzedaż wielu cennych aktywów narodowych, co budziło kontrowersje i dyskusje na temat narodowego interesu. Z drugiej strony, prywatyzacja była częścią większej strategii reform, mającej na celu stworzenie warunków dla efektywniejszego zarządzania przedsiębiorstwami, wprowadzenie konkurencyjności i innowacyjności, a także przyciągnięcie inwestycji zagranicznych.

W wyniku tych działań, wiele sektorów przeszło głęboką transformację i modernizację. Na przykład, sektor bankowy i telekomunikacyjny w Polsce stał się jednym z najbardziej nowoczesnych w Europie. Dodatkowo, prywatyzacja otworzyła drogę dla rozwoju sektora MŚP, który stał się motorem innowacji i wzrostu gospodarczego. Kwestia prywatyzacji wciąż budzi emocje, a jej skutki są przedmiotem analiz i debat. To, co ważne, to zrozumienie, że Polska, podobnie jak inne kraje postkomunistyczne, stanęła przed koniecznością adaptacji do realiów globalnej gospodarki i poszukiwania własnej ścieżki rozwoju w zmieniającym się świecie.

Część I: Zmierzch gigantów przemysłowych – Polska po 1989 roku
Kiedy ostatnie echo przemówień Edwarda Gierka zaginęło w gąszczu historii, a Polska otworzyła się na odmienne prądy gospodarcze i polityczne po 1989 roku, rozpoczęło się nowe rozdanie. Czasy transformacji były burzliwe i pełne wyzwań, ale również okazały się czasem nieoczekiwanych sukcesów. Najważniejszymi osiągnięciami tego okresu była niewątpliwie liberalizacja gospodarki, która z ciasnych ram centralnie sterowanej planówki wyswobodziła przedsiębiorczość Polaków. Powiew prywatyzacji przyniósł z sobą zmiany w przemyśle i usługach, które zmusiły do modernizacji i poszukiwania nowych, często globalnych rynków zbytu.

Zachodnie inwestycje zaczęły napływać, co było widoczne szczególnie w przemyśle motoryzacyjnym. Fabryki, takie jak General Motors w Gliwicach czy Volkswagen w Poznaniu, stały się symbolem nowej jakości i potencjału eksportowego. Polska zaczęła być ważnym punktem na mapie europejskiej produkcji samochodów. Nie był to już montaż licencyjny, lecz produkcja na skalę światową, z nowoczesną technologią i wysokimi standardami jakości.
W sektorze bankowym i finansowym nastąpiła prawdziwa rewolucja. W latach 90. wykreowano od podstaw system bankowy, który dopiero co zaczął raczkować, aby wkrótce stać się pełnowartościowym uczestnikiem globalnego rynku finansowego. Wprowadzenie nowej waluty – złotego polskiego, doprowadzenie inflacji do jednocyfrowych poziomów, czy też wstępne prace nad integracją z Unią Europejską – to kamienie milowe, które wyznaczyły nową erę w polskiej gospodarce.

Część II: Polska na europejskim szlaku – Integracja i rozwój
Wchodzenie Polski na ścieżki Unii Europejskiej, które zakończyło się pełnoprawnym członkostwem w 2004 roku, otworzyło nowy rozdział w historii kraju. Akcesja do UE to nie tylko kwestia prestiżu, ale przede wszystkim realnych korzyści ekonomicznych i politycznych. Polska zyskała dostęp do ogromnego rynku i zaczęła przyciągać znaczne środki z funduszy strukturalnych i spójności, które przeznaczono na modernizację infrastruktury, edukacji, rolnictwa i wielu innych obszarów. Pierwsze lata po wejściu do Unii obfitowały w inwestycje infrastrukturalne. Modernizacja starych i budowa nowych odcinków autostrad i dróg ekspresowych, rozbudowa portów lotniczych, czy rewitalizacja linii kolejowych to zmiany, które zaczęły skutecznie integrować Polskę z resztą kontynentu, a także ułatwiać wewnętrzną mobilność. Edukacja i nauka również skorzystały na integracji z Unią Europejską. Programy wymiany studenckiej, jak Erasmus, otworzyły młodym Polakom drzwi do najlepszych uczelni i instytucji badawczych w Europie, zwiększając ich kompetencje i konkurencyjność na rynku pracy.

Sektor małych i średnich przedsiębiorstw, serce polskiej gospodarki, rozkwitł dzięki łatwiejszemu dostępowi do rynków zagranicznych i wsparciu w postaci unijnych dotacji. Dynamiczny rozwój sektora IT, gdzie Polska stała się znaczącym graczem na arenie międzynarodowej, to przykład, jak właściwe wykorzystanie szansy, jaką była integracja europejska, może przynieść wymierne efekty. Niemniej jednak, nie wszystko przebiegło bez przeszkód. Transformacja rynku pracy, konieczność dostosowania przemysłu do norm ekologicznych UE czy restrukturyzacja ciężkiego przemysłu – to wyzwania, z którymi Polska mierzyła się nie zawsze bezboleśnie. Ale ogólny bilans tych zmagań wydaje się być pozytywny, zwłaszcza w perspektywie długoterminowej.

Część III: Konsolidacja i innowacja – Polska XXI wieku
Wiek XXI przyniósł Polsce nie tylko wyzwania globalizacji, ale i możliwości rozwoju opartego na innowacyjności i wiedzy. Polskie uczelnie, instytuty badawcze i centra R&D międzynarodowych korporacji zaczęły generować projekty, które wpisują się w światowe trendy technologiczne – od rozwiązań w dziedzinie energetyki odnawialnej po zaawansowane technologie informatyczne. Wydaje się, że XXI wiek to czas, w którym Polska znalazła swoje miejsce w sektorze usług zaawansowanych technologicznie. Centra usług wspólnych i outsourcingu, zwłaszcza w branży IT i finansowej, stały się jednym z filarów gospodarki, przyciągając inwestycje i tworząc tysiące wysoko kwalifikowanych miejsc pracy. Nie można również pominąć sukcesów polskich firm na arenie międzynarodowej. Marki takie jak CD Projekt, twórcy serii gier „Wiedźmin”, czy biotechnologiczna firma Mabion, są przykładem na to, że polskie przedsiębiorstwa potrafią nie tylko konkurować, ale i wyznaczać nowe standardy na globalnym rynku.

Choć polska energetyka nadal opiera się w dużej mierze na węglu, to inwestycje w źródła odnawialne, jak wiatraki na Bałtyku czy rozwój fotowoltaiki, pokazują dążenie do dywersyfikacji i zrównoważonego rozwoju. Polska, będąc świadkiem globalnej debaty o zmianach klimatycznych, zaczyna aktywnie uczestniczyć w zielonej transformacji. Po „odzyskanej wolności” w 1989 roku Polska przebyła długą drogę – od państwa postkomunistycznego do członka Unii Europejskiej i aktywnego uczestnika rynku globalnego. Sukcesy te, choć czasem przyćmione problemami transformacyjnymi i wyzwaniami nowej ery, są dowodem na zdolność Polaków do adaptacji, uczenia się i osiągania celów, które jeszcze kilka dekad temu wydawałyby się nieosiągalne. Z każdym rokiem mapę sukcesów poszerzają nowe wpisy, świadczące o nieustającym dążeniu narodu do rozwoju i doskonalenia – zarówno w sferze gospodarczej, jak i społeczno-kulturowej.

Po roku 1989 w Polsce zainicjowano wiele projektów infrastrukturalnych i inwestycyjnych.
Autostrady i drogi ekspresowe – Zrealizowano imponujący program budowy nowych autostrad (A1, A2, A4) i dróg ekspresowych (S3, S7, S8), co znacząco poprawiło połączenia zarówno wewnętrzne, jak i międzynarodowe.
Lotniska – Modernizacja i rozbudowa istniejących portów lotniczych (np. Lotnisko Chopina w Warszawie, Kraków-Balice, Gdańsk-Rębiechowo) oraz budowa nowych, takich jak Modlin czy lotnisko we Wrocławiu.
Stadiony – W związku z Euro 2012 wybudowano nowe obiekty sportowe, w tym Stadion Narodowy w Warszawie, PGE Arena w Gdańsku, Stadion Wrocław, oraz przeprowadzono modernizacje istniejących stadionów.
Kolej – Inwestycje w modernizację kolejnictwa, w tym program Pendolino, modernizacja dworców kolejowych oraz poprawa infrastruktury torowej.
Energetyka – Rozbudowa i modernizacja elektrowni (w tym budowa nowych bloków energetycznych w elektrowniach Opole i Kozienice), rozwój farm wiatrowych i innych źródeł energii odnawialnej.
Mieszkalnictwo – Kontynuacja budowy osiedli mieszkaniowych, zarówno przez deweloperów prywatnych, jak i w ramach programów społecznych takich jak „Mieszkanie dla Młodych”.
Mosty i tunele – Konstrukcje takie jak most Rędziński we Wrocławiu, Most Siekierkowski i Świętokrzyski w Warszawie czy tunel pod Martwą Wisłą w Gdańsku.
Centra biznesowe – Powstały liczne nowoczesne centra biurowe i biznesowe, zwłaszcza w dużych miastach jak Warszawa, Kraków, Wrocław, które przyciągnęły zagraniczne korporacje.
Telekomunikacja – Szybki rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej, w tym wdrażanie sieci szerokopasmowych i rozwoju sieci mobilnych (3G, 4G, a obecnie także 5G).
Ochrona środowiska – Inwestycje w oczyszczalnie ścieków, systemy gospodarki odpadami, projekty rekultywacji terenów zdegradowanych.
Te i wiele innych projektów przyczyniły się do modernizacji Polski i podniesienia jakości życia obywateli. Co ważne, wiele z tych inwestycji było współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, co dodatkowo przyspieszało ich realizację.