Ekosystem Web3 jest bardzo obszerny i dynamicznie się rozwija, co prowadzi do ciągłego powstawania nowych pojęć i technologii. Zrozumienie tych pojęć może być kluczowe dla pełnego docenienia potencjału i możliwości, jakie oferuje Web3, zwłaszcza w kontekście blockchain, kryptowalut, decentralizacji i nowych form interakcji cyfrowych.
Przedstawiamy podstawowe pojęcia, któe dają ogólny zarys tego, czym jest Web3 i jakie technologie się z nim wiążą.
Web3: Następca Web2, kładący nacisk na decentralizację, wykorzystujący technologie blockchain i kryptowaluty, mający na celu stworzenie bardziej demokratycznej i bezpiecznej przestrzeni internetowej.
Blockchain: Technologia rejestrów rozproszonych, która umożliwia bezpieczne i transparentne przechowywanie danych w formie łańcuchów bloków. Jest podstawą dla większości kryptowalut i aplikacji decentralizowanych.
Kryptowaluta: Cyfrowa lub wirtualna waluta, która wykorzystuje kryptografię do zabezpieczenia transakcji. Najbardziej znane to Bitcoin i Ethereum.
Smart Contract (inteligentna umowa): Samowykonujący się kontrakt zapisany w kodzie, działający na blockchainie, który automatycznie wykonuje, kontroluje lub dokumentuje prawnie istotne zdarzenia zgodnie z warunkami umowy.
Decentralizowane aplikacje (DApps): Aplikacje działające na blockchainie, które działają niezależnie od centralnych autorytetów. DApps mogą mieć różne zastosowania, od gier po systemy finansowe.
Token: Jednostka wartości wydana przez projekt, często służąca jako środek wymiany wewnątrz ekosystemu danego projektu. Można je wykorzystywać do głosowania, płatności lub jako aktywa cyfrowe.
NFT (Non-Fungible Token): Niezamienne tokeny, które reprezentują unikalne aktywa cyfrowe, takie jak dzieła sztuki, muzyka czy kolekcjonerskie przedmioty w świecie cyfrowym.
DeFi (Decentralized Finance): Finanse zdecentralizowane, obejmujące różne usługi finansowe, takie jak pożyczki, wymiana walut czy inwestycje, działające na blockchainie i dostępne dla każdego bez pośredników.
DAO (Decentralized Autonomous Organization): Zdecentralizowana organizacja autonomiczna, której zasady działania i decyzje są programowane i egzekwowane przez smart kontrakty, często z udziałem społeczności posiadającej tokeny.
Metaverse: Wirtualna przestrzeń, w której użytkownicy mogą wchodzić w interakcje ze sobą i z cyfrowym otoczeniem, często wykorzystująca technologie VR (Virtual Reality) i AR (Augmented Reality). Metaverse jest często wspierany przez technologie Web3, jak blockchain i NFT.
Proof of Work (PoW): Algorytm konsensusu używany w blockchainie, wymagający od uczestników sieci wykonania skomplikowanych obliczeń matematycznych, aby zapewnić bezpieczeństwo i walidację transakcji. Bitcoin jest przykładem wykorzystania PoW.
Proof of Stake (PoS): Alternatywny algorytm konsensusu, w którym możliwość walidacji transakcji jest proporcjonalna do ilości posiadanych tokenów. Ethereum 2.0 ma na celu przejście na PoS.
Gas Fees: Opłaty transakcyjne w sieciach blockchain, takich jak Ethereum, które są wymagane do przetworzenia i potwierdzenia transakcji. Te opłaty są często zmienna w zależności od obciążenia sieci.
Wallet (portfel): Cyfrowy portfel, który pozwala użytkownikom przechowywać i zarządzać ich kryptowalutami i tokenami. Portfele mogą być zabezpieczone kluczami prywatnymi i publicznymi.
Mining (kopanie): Proces generowania nowych bloków w blockchainie poprzez rozwiązywanie złożonych problemów matematycznych. Uczestnicy tego procesu, znani jako 'kopacze’, są nagradzani kryptowalutami.
Fork: Zmiana w protokole blockchain, która może prowadzić do powstania dwóch oddzielnych łańcuchów bloków. Forki mogą być „miękkie” (soft) lub „twarde” (hard), w zależności od tego, jak znaczące są zmiany.
Layer 2 Solutions: Technologie opracowane, aby poprawić skalowalność i wydajność blockchainów, działające na „drugiej warstwie” na górze istniejącego blockchaina, takiego jak Ethereum.
Oracles: Usługi, które dostarczają dane zewnętrzne do smart kontraktów na blockchainie, umożliwiając im interakcję z rzeczywistym światem.
Staking: Proces blokowania tokenów w portfelu, aby wspierać operacje sieci blockchain, takie jak walidacja transakcji w modelu Proof of Stake. Uczestnicy są często nagradzani dodatkowymi tokenami za ich staking.
Decentralized Identity (DID): Koncepcja zarządzania tożsamością w sposób zdecentralizowany, pozwalająca użytkownikom na kontrolowanie swoich danych osobowych bez konieczności polegania na centralnych autorytetach.
InterPlanetary File System (IPFS): Protokół i sieć peer-to-peer do przechowywania i udostępniania danych w zdecentralizowany sposób. Umożliwia lepszą wydajność i trwałość danych niż tradycyjne systemy przechowywania w Internecie.
Token Governance: Mechanizm, w którym posiadacze tokenów mają prawo do udziału w decyzjach dotyczących rozwoju projektu lub platformy, często przez system głosowania.
Yield Farming: Strategia inwestycyjna w DeFi, gdzie użytkownicy blokują swoje kryptoaktywa w celu uzyskania odsetek lub nagród. Jest to podobne do tradycyjnego bankowego oprocentowania depozytów, ale zazwyczaj oferuje wyższe stopy zwrotu.
Liquidity Mining: Proces, w którym użytkownicy dostarczają kapitał do puli płynności na platformach DeFi, w zamian otrzymując nagrody, zwykle w formie tokenów.
Atomic Swap: Technologia pozwalająca na bezpośrednią wymianę różnych kryptowalut między użytkownikami bez potrzeby korzystania z giełdy i bez ryzyka strony trzeciej.
Cross-Chain Technology: Technologie umożliwiające komunikację i interoperacyjność między różnymi blockchainami, pozwalające na przesyłanie wartości i danych między różnymi sieciami.
Zero-Knowledge Proofs: Metoda kryptograficzna, która pozwala jednej stronie udowodnić drugiej stronie, że dana informacja jest prawdziwa, bez konieczności ujawniania samej informacji.
Wrapped Tokens: Tokeny reprezentujące inne aktywa kryptowalutowe na innym blockchainie, co pozwala na ich wykorzystanie w różnych ekosystemach. Na przykład, Wrapped Bitcoin (WBTC) to token na blockchainie Ethereum reprezentujący Bitcoin.
DEX (Decentralized Exchange): Zdecentralizowana giełda, która pozwala na bezpośrednią wymianę kryptowalut między użytkownikami bez pośrednictwa centralnego autorytetu.
Token Utility: Funkcjonalność lub korzyść, jaką token oferuje jego posiadaczom. Może to obejmować prawa głosu, dostęp do określonych usług, lub udział w dystrybucji zysków.
Synthetic Assets: Aktywa cyfrowe, które symulują wartość innych aktywów, takich jak waluty fiat, akcje, czy surowce, pozwalając na handel nimi w ekosystemach blockchain.
Sidechains: Oddzielne łańcuchy bloków, które są powiązane z głównym blockchainem, ale działają niezależnie, co pozwala na eksperymentowanie z różnymi zasadami i mechanizmami konsensusu bez wpływu na główną sieć.
Decentralized Autonomous Corporations (DACs): Organizacje, które działają automatycznie i niezależnie, bez centralnego zarządzania, wykorzystując smart kontrakty i algorytmy decyzyjne.
Privacy Coins: Kryptowaluty skoncentrowane na zapewnieniu prywatności i anonimowości transakcji, takie jak Monero czy Zcash, które używają zaawansowanych technik kryptograficznych do ukrywania informacji o transakcjach.
Initial Coin Offering (ICO): Metoda crowdfundingowa, w której nowe projekty sprzedają swoje pierwotne tokeny w zamian za inwestycje, zwykle w postaci innych kryptowalut.
Consensus Algorithm: Algorytm osiągania konsensusu w sieci blockchain, który określa, jak transakcje są weryfikowane i dodawane do łańcucha bloków. Poza PoW i PoS istnieją inne, takie jak Delegated Proof of Stake (DPoS) czy Proof of Authority (PoA).
Public vs Private Blockchain: Różnica między blockchainami publicznymi (otwartymi dla wszystkich, np. Bitcoin, Ethereum) a prywatnymi (dostępnymi tylko dla autoryzowanych uczestników, często używane przez firmy).
51% Attack: Atak na sieć blockchain, który może mieć miejsce, gdy jedna osoba lub grupa kontroluje więcej niż 50% mocy obliczeniowej sieci, co pozwala na manipulowanie transakcjami.
Cold Wallet/Storage: Metoda przechowywania kryptowalut offline, co jest uważane za bezpieczniejsze od przechowywania w portfelach online (hot wallets), ponieważ jest mniej podatna na ataki hakerskie.
Cryptographic Hash Function: Funkcja matematyczna używana w blockchainach do zabezpieczenia danych. Hash funkcje przekształcają dane wejściowe w unikalny ciąg znaków o stałej długości.
Digital Signature: Elektroniczna forma podpisu, która wykorzystuje klucze kryptograficzne do weryfikacji autentyczności i integralności danych.
Hard Cap: Maksymalna ilość środków, która może być zebrana w ICO lub innym mechanizmie finansowania. Gdy hard cap jest osiągnięty, zbiórka jest zamykana.
Soft Cap: Minimalna kwota środków wymagana w ICO lub innym mechanizmie finansowania, aby projekt mógł być kontynuowany. Jeśli soft cap nie zostanie osiągnięty, środki często są zwracane inwestorom.
Lightning Network: Rozwiązanie drugiej warstwy dla blockchainu Bitcoin, mające na celu zwiększenie prędkości transakcji i zmniejszenie opłat, poprzez tworzenie kanałów płatniczych poza głównym łańcuchem.
Merkle Tree: Struktura danych używana w blockchainach do efektywnego i bezpiecznego podsumowania i weryfikacji dużych zbiorów danych.
Initial DEX Offering (IDO): Metoda wypuszczania nowych tokenów poprzez zdecentralizowaną giełdę, umożliwiająca bezpośrednią sprzedaż tokenów do społeczności bez pośredników.
Non-custodial Wallet: Portfel kryptowalutowy, który pozwala użytkownikowi na pełną kontrolę nad kluczami prywatnymi i środkami, w przeciwieństwie do portfeli kustodialnych, gdzie klucze są przechowywane przez trzecią stronę.
Fiat On-Ramp/Off-Ramp: Metody pozwalające na przekształcanie kryptowalut na waluty fiat (tradycyjne waluty, np. dolary, euro) i odwrotnie, co jest kluczowe dla interakcji między tradycyjnymi finansami a ekosystemem kryptowalut.
Layer 1 vs Layer 2: „Layer 1” odnosi się do podstawowej infrastruktury blockchain (np. Ethereum), natomiast „Layer 2” to budowane na nim dodatkowe warstwy lub sieci, które poprawiają skalowalność i wydajność.
Smart Contract Audit: Proces weryfikacji kodu smart kontraktu, zwykle przeprowadzany przez zewnętrznych ekspertów, mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa kontraktów
Tokenized Assets: Proces przekształcania praw do rzeczywistych aktywów (jak nieruchomości, dzieła sztuki, czy surowce) w tokeny cyfrowe na blockchainie, co ułatwia ich handel i dywersyfikację.
Flash Loans: Unikalny rodzaj pożyczki w DeFi, który pozwala na wypożyczenie dużych kwot bez zabezpieczeń, pod warunkiem, że pożyczka zostanie spłacona w tej samej transakcji blokowej.
Ethereum Virtual Machine (EVM): Środowisko, w którym działają smart kontrakty Ethereum, pozwalające na uruchamianie zdecentralizowanych aplikacji niezależnie od świata zewnętrznego.
Decentralized Identifiers (DIDs): Standard umożliwiający tworzenie i zarządzanie zdecentralizowanymi tożsamościami cyfrowymi w sposób bezpieczny i niezależny od centralnych autorytetów.
Governance Tokens: Tokeny, które dają ich posiadaczom prawo do udziału w procesie decyzyjnym dotyczącym funkcjonowania danej platformy lub protokołu.
Stablecoins: Kryptowaluty, których wartość jest związana z wartością innego stabilnego aktywa, takiego jak waluta fiat (np. dolar amerykański), co minimalizuje ich zmienność.
Whale: Osoba lub instytucja posiadająca dużą ilość danej kryptowaluty, której działania mogą mieć znaczący wpływ na rynek.
Decentralized File Storage: Systemy przechowywania plików oparte na technologii blockchain, które są rozproszone i mniej podatne na awarie lub cenzurę niż centralizowane odpowiedniki.
State Channels: Metoda pozwalająca na przeprowadzanie transakcji poza głównym blockchainem, co zwiększa szybkość transakcji i zmniejsza opłaty, z końcowym rozliczeniem na blockchainie.
Cryptojacking: Nielegalna praktyka wykorzystywania cudzych komputerów do wydobywania kryptowalut bez wiedzy użytkowników.
Decentralized Autonomous Non-Profit Organizations (DANOs): Organizacje non-profit, które działają w sposób zdecentralizowany i autonomiczny, wykorzystując smart kontrakty do zarządzania i operacji.
Interoperability: Zdolność różnych systemów blockchain do komunikacji i współpracy ze sobą, umożliwiając wymianę danych i wartości między różnymi sieciami.
Layer 3 Solutions: Rozwiązania, które koncentrują się na aplikacjach i protokołach zbudowanych na warstwach 1 i 2, tworząc bardziej złożone funkcjonalności i usługi.
To tylko niektóre z wielu terminów związanych z Web3, a świat kryptowalut i blockchain ciągle się rozwija, przynosząc nowe koncepcje i innowacje. Chociaż lista, którą już omówiliśmy, obejmuje wiele kluczowych pojęć związanych z Web3, zawsze istnieje więcej do odkrycia.